Onlangs had ik een gesprek met iemand, waarin ik vertelde dat ik een praktijk als budgetcoach aan het opstarten ben en ik stelde de vraag of hij wist of er binnen het bedrijf waar hij werkzaam is mensen zijn die ik zou kunnen helpen. Ja, hij wist er wel een, maar dat was een hopeloos geval, aan dat soort mensen zou je als budgetcoach geen eer kunnen behalen. Zijn opmerking kreeg bijval van iemand anders. Ja, sommige mensen hebben het allemaal aan zichzelf te danken, die maken zulke domme beslissingen, die vragen gewoon om moeilijkheden en zijn niet te ‘redden’.
Ook onze regering denkt er een klein beetje zo over: Staatssecretaris Klijnsma wil uitkeringsgerechtigden prikkelen door te dreigen met een korting op hun uitkering als zij bijvoorbeeld qua kleding of uiterlijk zelf verantwoordelijk zijn voor afwijzing bij een baan.
Via dit blog wil ik mensen die er zo over denken uitnodigen om het boek “Schaarste” van Sendhil Mullainathan en Eldar Shafir eens te lezen. Zij hebben onderzocht dat schaarste ons denkvermogen aantast. Ons werkgeheugen wordt volledig in beslaggenomen door het bedenken van oplossingen voor de meest nijpende problemen, waardoor het vrijwel onmogelijk wordt om na te denken over lange termijn doelstellingen en de gevolgen van de beslissingen die op dit moment worden genomen.
Het sluit mooi aan bij de behoeften pyramide van Maslow. Iemand zal eerst zijn behoeften in de laagste lagen van de pyramide moeten hebben voldaan, wil hij/zij de volgende behoefte kunnen vervullen. Oftewel, als we ons druk moeten maken over het feit of er voldoende geld is om deze hele maand eten op de plank te hebben, dan is het volgen van een studie om eventueel op de lange termijn beter betaald werk te vinden, niet de eerste behoefte die we vervuld willen zien. En volgens Mullainathan en Shafir, zelfs vrijwel onmogelijk. Onze hersenen zijn niet in staat om die informatie te verwerken en al zou je al aan een studie beginnen, dan kun je zeer waarschijnlijk die stof niet opnemen, omdat de bandbreedte van je werkgeheugen wordt opgeslokt door meer prangende vragen, zoals hoe zorg ik dat ik deze maand mijn huur, eten en drinken kan betalen.
Van gepieker over geldproblemen word je moe. Die vermoeidheid zorgt er vervolgens weer voor dat sommige mensen niet de energie hebben om gezellig te gaan staan koken, energie hebben om hun administratie te gaan ordenen en zo komen ze in een vicieuze cirkel die moeilijk te doorbreken is.
Wie weet hoe we zelf zouden reageren als we in zo’n situatie terecht zouden komen. Gebaseerd op de onderzoeksresultaten van Mullainathan en Shafir is de kans dus zeer groot dat ook wij domme keuzes zullen maken. Misschien moeten we daarom iets milder zijn in ons oordeel over mensen die al in een situatie zitten, waarbij zij zich bedreigd voelen in hun eerste levensbehoeften.